کشف چهارمین کاخ هخامنشی

[yasi]

لیدوما

 

http://lidoma.ir/images/about_lidoma.jpg

 

لیدوما یک محوطهٔ باستانی است که در شهرستان ممسنی در استان فارس قرار دارد. لیدوما همچنین نام یکی از شهرهایی است که در نوشتههای هخامنشی از آن نام برده شدهاست و در راه شاهی بین تخت جمشید و شوش قرار داشته است. این اثر تاریخی احتمالاً مربوط به ۵۵۰ سال پیش از میلاداست. مساحت این محوطه باستانی حدود ۱۰۰۰ در ۵۰۰ متر مربع است که در بیشتر نقاط آن آثار باستانی یافت میشود. شواهد به دست آمده در این محوطه نشان از وجود تمدن مربوط به پنج هزار سال پیش را دارد.

http://kingcyrus7.persiangig.com/kingcyrus-m%20%2811%29.jpg

هیأت مشترک باستان شناسی پژوهشکده باستان شناسی و دانشگاه سیدنی نخستین مرحله از پژوهشهای مشترک را در سالهای ۱۳۸۱- ۱۳۸۳ در منطقه نور آباد ممسنی فارس انجام دادند. حاصل مرحله اول، شناسایی ۵۱ محوطه باستانی در دو دشت رستم یک و دو، لایه نگاری در نهشتههای تل نورآباد و تل اسپید بود. در همین راستا، دومین مرحله از پژوهشهای مشترک با دیدگاهی وسیعتر و نگرشی عمیقتر در زمستان ۱۳۸۵ در منطقه نور آباد ممسنی انجام شد. در این مرحله عمده پژوهشها بر شناخت یکی از محوطههای هخامنشی تمرکز یافت. این محوطه با نامهای محلی نظیر قلعه کَلی، سُروان و جین جان شناخته شده است. محوطه قلعه کَلی سُروان در کوه پایه بخش غربی دشت رستم یک - فهلیان- واقع شده است. با کاوش این محوطه چشمانداز وسیع و دیدگاهی نوین در ارتباط با مطالعات هخامنشی جنوب و جنوب غرب ایران طرح شد.

http://www.iranboom.ir/aks-ha/gonagon/8902/3/bastan-251-4.JPG

این بنا از نظر ابعاد چهارمین بنای بزرگ هخامنشی پس از بناهای شوش، پاسارگاد و تخت جمشید است. این شهر که از آن در کتیبههای تخت جمشید با عنوان لیدوما نام برده شده، یکی از بناهای مهم حکومتی زمان هخامنشیان به شمار میرود.

http://kingcyrus7.persiangig.com/kingcyrus-m%20%284%29.jpg

نخستین بار هرتسفلد این محوطه را در سال ۱۹۲۴ بررسی و این محوطه را به نام جین جان به ثبت رساند. در سال ۱۹۳۵، اورل اشتایناز روستاهای این قسمت به نام جن جان نام برده و اشاره به وجود دو پایه ستون در ویرانههای یک قلعه قدیمی دارد.

در سال ۱۹۵۹، هیات باستانشناسی ایرانی و ژاپنی چند گمانه آزمایشی در طی پنج روز در این محوطه حفر کردند که بعداً نتایج آن را دانشگاه توکیو به نام سُروان منتشر کرد.

http://media.farsnews.com/Media/8512/ImageNews/851205/60_851205_L600.jpg

طبق مطالعات انجام شده توسط پروفسور جورج کامرون و پروفسور هیکس بر روی حدود ۳۰هزار لوحه گلی کشف شده در صفه شمالی تخت جمشید، سیزده شهر از شهرهای هخامنشی نام برده شده از این الواح در منطقه ممسنی جایابی شده است. یکی از این شهرها شهر لیدوما است. و بعداً هیأت باستانشناسی ژاپنی به ریاست کیکیو آتارشی و دکتر هاوارجی در سال ۱۳۳۸ موردکاوشهای باستانشناسی قرار دادند و بنای ساختمان هخامنشی را در این قسمت کشف نمودند و بعداً معماری این بناها را با کاخهای داریوش، خشایار شاه و اردشیر هخامنشی در شوش و تخت جمشید مقایسه کردند و با این قیاسها و مطالعات دریافتند که اینها آثار به جا مانده از دوران هخامنشی می باشد، پس لیدوما یکی از شهرهای بین راهی دوران هخامنشی بوده که بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته و شاهان و فرمانروایانی که در این فاصله رفت و آمد می کردند در این شهرها و کاخهای بین راهی استراحت نموده و بعد به راه خود ادامه می دادند.

http://kingcyrus7.persiangig.com/kingcyrus-m%20%288%29.jpg

[h=2] [/h][h=2][/h]نمی توان به درستی تشخیص داد که این بنا در زمان کدام پادشاه هخامنشی ساخته شده است، با توجه به یافتههای باستان شناسی به نظر می رسد این بنا در زمان شاهان اول هخامنشی یعنی داریوش و یا خشایارشاه ساخته شده است. با توجه به آوار سطحی بنا به نظر می رسد این مکان کمی ناگهانی ترک شده است. کنگرهها در زیر ایوان فرو ریخته بعضی از آنها شکسته شده و روی سطح سنگفرش ریخته شده است. وجود یک لایه سکونتی نشان می دهد از بخشی از سنگهای این بنا دوباره مورد استفاده قرار گرفته است و احتمالا این اتفاق در قرن دوم پیش از میلاد رخ داده است. در زمان قاجار یعنی حدود ۲۰۰ یا ۳۰۰ سال پیش، بار دیگر قلعه ای روی این محوطه بنا شد که قسمت اعظم مدارک دوره دوم را از بین برده است. این قلعه قاجاری به قلعه "کَلی" یا قلعه کهنه شهرت داشته است. هرآنچه در تخت جمشید به عنوان سبک هنری پارسی دیده ایم در این جا هم دیده می شود. احتمال می دارد این بنا همزمان با تخت جمشید ساخته شده باشد.

http://kingcyrus7.persiangig.com/kingcyrus-m%20%287%29.jpg

با توجه به شواهد باستانشناسی به دست آمده از این محوطه به نظر میرسد این مکان، محل نگهداری و به احتمال مرکز توزیع مواد غذایی منطقه در اطراف و پیرامون این محوطه بوده و نمایندگان و یا نایبان پادشاه و ناظران بر توزیع محصولات در این مکان از ظروف ارزشمند و ظریف استفاده میکردند و خرج و دخل بخشی از مواد مورد استفاده از یکی از همین راهها تامین و ثبت و ضبط میشد.

این محوطه در مسیر جغرافیایی، بین شوش و تخت جمشید قرار دارد، اما کارکرد آن را باید با توجه به کارکرد عناصر موجود در آن و کارکرد پتانسیلهای زیستی موجود در محیط پیرامون آن بررسی نمود.

از منابع ادبی دوره هخامنشی، وجود جشنهای متعدد سلطنتی و برگزاری آن ها در مکانهای مختلف اطلاع داریم. وجود چنین مکانهای در فارس در گل نبشتههای تخت جمشید مورد تایید است. اغلب حدس میزنند این مکان ها با منطقه برازجان تطبیق دارد اما ارفعی بیشتر با منطقه فهلیان موافق است.

http://www.dl-mamasani1.com/image/tarikhi/lidoma/01%20Lidoma.jpg

اگرچه بسیار زود است که نامهای ذکر شده در گل نبشتههای تخت جمشید با محوطه مکشوفه جین جان مورد بحث و یا نسبت قرار گیرد. اما چنین مراکز توزیع محصولات و انبارهای شاهانهای به ویژه در منطقه فارس وجود داشته است. البته باید توجه داشت که در نزدیکی منطقه فهلیان، منطقه برازجان یکی از مهمترین مناطق مورد بحث برای بسیاری از اشارات ذکر شده در گل نبشتههای تخت جمشید میتواند، باشد.

 

 

فارس نیوز

بلوگفا